Rozrządzenia testamentowe

Co to są rozrządzenia testamentowe?

Rozrządzenia testamentowe to ogół zapisów, w których testator decyduje co stanie się z jego majątkiem na wypadek śmierci. Zgodnie z Art. 941 Kodeksu cywilnego (dalej KC), rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Rozrządzenia testamentowe mogą mieć różny charakter. Zaliczyć do nich można w szczególności:

• ustanowienie spadkobiercy (Art. 959 KC),
• zapis windykacyjny (Art.981¹ KC),
• zapis zwykły (Art. 968 KC),
• polecenie (Art. 982 KC),
• powołanie wykonawcy testamentu (Art. 986 KC),
• wydziedziczenie (Art. 1008 KC).
• podstawienie (Art. 963 KC),
• testament negatywny, w którym testator wyłącza z dziedziczenia ustawowego określoną osobę, nie powołując w jej miejsce innej.

Co istotne, spadkodawca nie jest zobligowany do ustanowienia w testamencie spadkobiercy. Jeżeli nie zostaną oni wskazani, spadkobierców określają standardowe zapisy ustawowe. Testament może ograniczać się w takim przypadku do dyspozycji o innym charakterze, na przykład do:

• ustanowienie zapisu windykacyjnego,
• obciążenia spadkobiercy ustawowego zapisem zwykłym czy poleceniem,
• ustanowieniem fundacji,
• wyłączenie konkretnych osób od dziedziczenia.

Dlaczego najlepszą formą rozrządzenia na wypadek śmierci jest testament notarialny?

Choć nie ma wymogu co do formy aktu notarialnego testamentu, dokument taki ma charakter urzędowy (Art. 2 §2 Ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie), a w razie sporu sądowego stawia go w hierarchii dowodów wyżej od innych rodzajów dokumentów mających potwierdzać ostatnią wolę spadkodawcy. Przepisy o formie aktu notarialnego są rygorystyczne i sformalizowane, dlatego taka forma testamentu uważana jest za najbardziej bezpieczną i najtrudniejszą do obalenia.

Co to jest zapis w testamencie?

Spadkodawca może w testamencie zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia wskazanego świadczenia majątkowego na rzecz określonej osoby (zapis zwykły). Spadkodawca może także obciążyć zapisem zwykłym zapisobiercę (dalszy zapis). Przedmiotem zapisu może być na przykład:

• umorzenie długu,
• zobowiązanie do przekazania określonej kwoty pieniędzy,
• ustanowienie renty,
• zobowiązanie do przeniesienia własności i wydania określonej rzeczy,
• przelew wierzytelności.

Zapis zwykły może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. W braku odmiennej woli spadkodawcy, zapis zwykły rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest bezskuteczny, jeżeli rzecz zapisana nie należy do spadku w chwili jego otwarcia albo jeżeli spadkodawca był w chwili swej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy.

Do realizacji zapisu zwykłego zobowiązani są spadkobiercy proporcjonalnie do wielkości ich udziałów spadkowych, chyba że spadkodawca postanowił w testamencie inaczej. Przy braku odmiennej woli spadkodawcy, zapisobierca może żądać wykonania zapisu zwykłego niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu.

Zapisobierca może żądać wykonania zapisu zwykłego niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu, chyba że z rozrządzeń testamentowych wynika co innego. Zapisobierca obciążony dalszym zapisem zwykłym może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę. Roszczenie z tytułu zapisu zwykłego przedawnia się z upływem lat pięciu od dnia wymagalności.

Co musi zawierać oświadczenie o poddaniu się egzekucji?

Akt notarialny, w którym zawarte jest oświadczenie o poddaniu się egzekucji, powinien zawierać:

• oznaczenie osoby dłużnika,
• oznaczenie osoby wierzyciela,
• określenie obowiązków dłużnika,
• oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego,
• termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest jego wykonanie, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie aktowi klauzuli wykonalności.

Jak ustanowić fundację w testamencie

Spadkodawcy pragnący przeznaczyć część swego majątku na cele filantropijne często decydują się na ustanowienie w testamencie fundacji. Zgodnie z obowiązującym prawem uregulowanym w Ustawie z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (dalej: Ustawa o fundacjach), fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, dotyczących na przykład: ochrony zdrowia, rozwoju gospodarki i nauki, oświaty i wychowania, kultury i sztuki, opieki i pomocy społecznej, ochrony środowiska czy opieki nad zabytkami.

Zgodnie Art. 3. 1. Ustawy o fundacjach, oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego, ale zachowania tej formy nie jest wymagane, jeżeli ustanowienie fundacji następuje w testamencie. Taką ustanowioną w testamencie fundację cechuje zdolność dziedziczenia, pod warunkiem, że zostanie ona zarejestrowana w terminie dwóch lat od ogłoszenia testamentu. Testator powinien określić statut fundacji, regulujący sposób jej funkcjonowania lub upoważnić do tego wskazaną osobę. W przypadku braku takich postanowień, obowiązek ustalenia statutu i rejestracji fundacji leży w gestii spadkobierców lub wykonawcy testamentu, jeśli został taki powołany.

Cel fundacji powinien być na tyle skonkretyzowany, aby można było stwierdzić, na co fundator przeznacza składniki majątkowe.

Co to jest wydziedziczenie w testamencie?

Zgodnie z Art. 1008 KC, spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie) z ściśle określonych przyczyn, jeżeli uprawniony do zachowku:

1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Wydziedziczenie nie tylko odsuwa osobę od dziedziczenia, ale również pozbawia ją zachowku.

Testament negatywny, czyli wyłączenie od dziedziczenia

Testamentem negatywnym jest takie rozrządzenie, w którym spadkodawca dokonuje wyłączenia od dziedziczenia bez podania przyczyny, bądź takie, w którym przyczyna nie mieści się Art. 1008 KC. Konsekwencją testamentu negatywnego będzie z reguły dziedziczenie ustawowe z pominięciem wyłączonego. W odróżnieniu od wydziedziczenia, wyłączony spadkobierca zachowuje prawo do zachowku. Do pozbawienia bowiem zachowku tego niezbędna jest szczególna postać wyłączenia od dziedziczenia, czyli wydziedziczenie z przyczyn wskazanych Art. 1008 KC. Sytuacja spadkobiercy ustawowego wyłączonego od dziedziczenia w drodze testamentu negatywnego jest taka, jakby nie dożył on chwili otwarcia spadku. Gdy takim jest dziecko spadkodawcy, wówczas udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadnie jego zstępnym.

Wzór testamentu z wydziedziczeniem

Decydując się na samodzielne sporządzenie testamentu, należy pamiętać o następujących zasadach:

• testament musi być sporządzony własnoręcznie, pismem ręcznym,
• testament musi być własnoręcznie podpisany,
• testamentu nie można podyktować,
• testament nie może być sporządzony na komputerze i wydrukowany.

Dokumenty do pobrania: [icon name=”file-word” prefix=”fas”] wzór testamentu z wydziedziczeniem w formacie RTF

Jak odwołać testament notarialny

Każdy testament, zarówno zwykły, jak i ten spisany u notariusza można zmienić i odwołać. Należy przy tym mieć na uwadze, że gdyby testator sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, odwołaniu ulegają tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego.

Art.946. Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.

Art. 947. Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

USTAWA z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny

W przypadku, gdy testator chce anulować poprzedni testament, najlepiej zamieścić w nowym testamencie odpowiedni zapis, np.: „Unieważniam w całości testament sporządzony w dniu 6 stycznia 2021 roku„. Jeśli odwoływany jest testament notarialny, najlepiej, choć nie jest to konieczne, podać o jaki akt notarialny chodzi. Poprzedni testament zostanie w ten sposób unieważniony również wtedy, gdy miał formę aktu notarialnego, a jego oryginał przechowywany był u notariusza.

Odwołanie testamentu notarialnego w taki sposób, że się go zniszczy, nawet w obecności świadków, jest nieskuteczne i może być łatwo podważone. Informacja o testamencie znajduje się bowiem we właściwej kancelarii notarialnej.

Ile kosztuje sporządzenie testamentu i rozrządzeń testamentowych u notariusza

Zgodnie z obowiązującym na postawie Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej cennikiem notariusza, maksymalny koszt spisania typowego testamentu u notariusza to 50 zł. W przypadku niestandardowych rozrządzeń:

• testament zawierający zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku – 150 zł,
• testament zawierający zapis windykacyjny – 200 zł.

Odwołanie testamentu wiąże się z taksą notarialną w wysokości 30 zł.

Do kosztu sporządzenia aktu notarialnego należy doliczyć opłatę za wypisy aktu notarialnego zależną od ich liczby i objętości oraz 23% podatku VAT.