Choć do dziedziczenia nie jest potrzebne uzyskanie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia czy postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, jednak ze względów praktycznych potwierdzenie dziedziczenia jest przydatne, a w przypadku na przykład dziedziczenia nieruchomości, wręcz konieczne. Bez dokumentu potwierdzającego dziedziczenie, nie będzie możliwe ujawnienie swego prawa do nieruchomości w księdze wieczystej ani, oczywiście, nie będzie można jej sprzedać.
Postępowanie przed notariuszem mające na celu uzyskanie poświadczenia dziedziczenia składa się z dwóch zasadniczych czynności:
- spisania protokołu dziedziczenia oraz
- sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia.
Poświadczenie dziedziczenia u notariusza
W 2008 roku weszły w życie przepisy (Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy — Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw) umożliwiające uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza. Stworzyło one możliwość wyboru sposobu uzyskania dokumentu potwierdzającego prawa do spadku: na drodze sądowej, czyli sądowego stwierdzenia nabycia spadku, albo przed notariuszem, czyli w drodze notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Dokument taki wywiera takie same skutki, jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku. Podważenie skutków prawnych zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia może nastąpić tylko po przeprowadzeniu specjalnego postępowania sądowego o uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia.
Droga notarialna czy sądowa?
Głównym celem rozszerzenia listy czynności notarialnych o akt poświadczenia dziedziczenia było ułatwienie obywatelom możliwości uzyskania szybkiego i pozasądowego potwierdzenia ich praw do spadku w przypadku spraw bezspornych.
Uzyskanie poświadczenia dziedziczenia drogą aktu notarialnego jest szybsze, niż na drodze sądowej. Co prawda, porównywalna, czyli bezsporna sprawa spadkowa, kończy się w wielu przypadkach na pierwszym posiedzeniu, po którym, sąd wydaje postanowienie, w którym wskazuje, kto nabył spadek i w jakim udziale, ale długi może być czas potrzebny na wyznaczenie terminu rozprawy i jej odbycie. Po otrzymaniu orzeczenia od sądu należy czekać na jego uprawomocnienie.
Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia może być wydany przez każdego notariusza, niezależnie od ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, natomiast w przypadku postępowania sądowego, okoliczność ta decyduje o właściwości sądu.
Notariusz może odmówić sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia
- w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku,
- w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte i ogłoszone,
- wskutek braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada, jako spadkobiercy ustawowemu, gminie albo Skarbowi Państwa,
- spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą.
Protokół dziedziczenia
Akt notarialny protokół dziedziczenia sporządzany jest przy udziale wszystkich osób zainteresowanych, czyli mogących wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, jak również tych osób, na rzecz których spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.
Protokół dziedziczenia zawiera dane umożliwiające ustalenie porządku dziedziczenia po spadkodawcy. Przystępując do spisania protokołu dziedziczenia notariusz poucza osoby biorące udział w spisywaniu protokołu o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń. Zgodnie z Art. 95c. Prawa o notariacie, w protokole dziedziczenia zamieszcza się w szczególności:
- zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby zainteresowane, biorące udział w spisywaniu protokołu (spadkobierców i zapisobiorców);
- oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi;
- oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów;
- oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia;
- oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego;
- oświadczenia o obywatelstwie i miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci;
- oświadczenia, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub zapisu windykacyjnego, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim.
Akt poświadczenia dziedziczenia
Po spisaniu protokołu dziedziczenia, notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia pod warunkiem uzyskania zgodnego żądania osób zainteresowanych. Zgodne żądanie powinno zawierać w szczególności takie elementy jak:
- określenie osoby spadkodawcy;
- tytuł dziedziczenia;
- krąg spadkobierców;
- wysokość przypadających spadkobiercom udziałów w spadku.
Notariusz, w przeciwieństwie do sądu, nie jest uprawniony do stwierdzenia dziedziczenia na rzecz innych osób aniżeli wskazane przez stawających. Brak zgody pomiędzy stawającymi uczestnikami poświadczenia dziedziczenia skutkuje niemożliwością sporządzenia notarialnego poświadczenia dziedziczenia. W takim przypadku spadkobiercom pozostaje jedynie złożenie do sądu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.
Poświadczenie dziedziczenia – jakie dokumenty będą potrzebne
W celu sporządzenia notarialnego poświadczenia należy okazać notariuszowi następujące dokumenty:
- Oryginał odpisu skróconego aktu zgonu spadkodawcy,
- Oryginały odpisów skróconych aktów urodzenia wszystkich spadkobierców ustawowych (nie może być wyciąg z aktu urodzenia),
- Oryginały odpisów skróconych aktów małżeństwa małżonka spadkodawcy i spadkobierców ustawowych w razie zawarcia związku małżeńskiego i zmiany nazwiska (nie może być wyciąg z aktu małżeństwa) – w takim przypadku nie jest wymagane przedłożenie odpisu skróconego aktu urodzenia!.
- Numer PESEL spadkodawcy udostępniony ze zbioru dokumentów meldunkowych urzędu miasta/gminy, wydany na podstawie art. 44 h ust. 2 pkt 1 oraz art. 44 h ust.10 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 roku o ewidencji ludności i dowodach osobistych (należy złożyć wniosek o udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych urzędu miasta/gminy w celu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia – udostępnienie danych jest bezpłatne), ewentualnie dowód osobisty zmarłego z odciętym rogiem lub paszport,
- Testament (jeśli został sporządzony),
- Oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku (jeżeli były składane),
- Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia (jeżeli została zawarta),
- Odpis z księgi wieczystej (-tych), prowadzonej dla każdej nieruchomości, lokalu, prawa użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, dla którego prowadzona jest księga wieczysta – wchodzącej w skład spadku lub oświadczenie, że w skład spadku nie wchodzi prawo własności nieruchomości lub prawo użytkowania wieczystego.
Do pobrania: [icon name=”file-word” prefix=”fas”] formularz z danymi do wypełnienia
Cena poświadczenia dziedziczenia u notariusza
Zgodnie z obowiązującym na postawie Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej cennikiem notariusza, maksymalny koszt sporządzenie protokołu dziedziczenia wynosi 100 zł, zaś za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz pobiera taksę w wysokości 50 zł..
